Έχω πει πολλές φορές για τη χώρα μας η λύση είναι να κοιτάξει βαθιά πίσω στην ιστορία της! Στην Ρωμηοσύνη που έκανε μεγάλη και τρανή την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία για πάνω από 1000 χρόνια! Σε πολλούς φαντάζει οπισθοδρομικό, αλλά δεν είναι καθόλου έτσι.
Ο Guardian πριν από περισσότερο από ένα χρόνο (10/3/2013) είχε δημοσιεύσει ένα υπέροχο άρθρο του Βρετανού καθηγητή Ιστορίας και Διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών της Οξφόρδης, Peter Frankopan και το οποίο πραγματικά είναι πολύ κατατοπιστικό και ελπιδοφόρο.
Με πολύ χαρά το μοιράζομαι μαζί σας μεταφρασμένο και παροτρύνοντας σας να το διαβάσετε γιατί η ελπίδα υπάρχει! Όλα έχουν ξανασυμβεί και μπορούν να επαναληφθούν, αρκεί να το θελήσουμε!
Μερικές φορές είναι εύκολο να ξεχάσουμε γιατί μελετάμε την ιστορία. Φυσικά, χρησιμοποιούμε το παρελθόν για να κατανοήσουμε το παρόν, όμως, στην ιδανική περίπτωση, για να μάθουμε πάρα πολλά από αυτό. Τι κρίμα, λοιπόν, που δεν υπάρχει χώρος στο νέο εθνικό πρόγραμμα σπουδών για την ιστορία του Βυζαντίου. Το Ανατολικό μισό της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας που άνθισε καιρό μετά την παρακμή της ίδιας της Ρώμης κατά την ύστερη αρχαιότητα, Η Βυζαντινή αυτοκρατορία έχει τη διάκριση της ύπαρξης και της επιβίωσης για περισσότερο από μια χιλιετία, από την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης το 330 έως και την άλωση της, το 1453.
Δυστυχώς, επειδή γενιές δεν έχουν μάθει ποτέ για την πανίσχυρη ανατολική Μεσόγειο που κάποτε περικλειόταν από τη Βενετία έως την Παλαιστίνη και από τη βόρεια Αφρική μέχρι τον Καύκασο, το μάθημα που θα μπορούσε να μάθουν στο σύγχρονο κόσμο χάνεται στα βάθη του χρόνου -ένα μάθημα που η Ευρώπη θα μπορούσε να κάνει τώρα περισσότερο από ποτέ. Όπως και η Ε.Ε., η Βυζαντινή αυτοκρατορία ήταν μια πολύγλωσση, πολυεθνική κοινοπολιτεία που εξαπλώνονται σε διάφορα κλίματα και ποικίλες τοπικές οικονομίες, που απλωνόταν από τις πολύβουες πόλεις στις κωμοπόλεις της αγοράς, από τα ακμάζοντα λιμάνια σε μικρούς αγροτικούς οικισμούς. Όχι μόνο αυτό, αλλά είχε επίσης ένα ενιαίο νόμισμα -με ένα επιπλέον χαρακτηριστικό: δεν κυμαίνονται σε αξία για αιώνες!
Σε αντίθεση με την κοινή γνώμη που εκφράζεται σχεδόν σε καθημερινή βάση στη Βουλή των Κοινοτήτων, όπου οι βουλευτές περιμένουν στην ουρά για να περιγράψουν τις υπερβολικές ρυθμίσεις ή τη σύνθετη νομοθεσία ως "Βυζαντινό", η Βυζαντινή αυτοκρατορία ήταν στην πραγματικότητα ένα μοντέλο λειτουργίας -ιδιαίτερα όταν μελετηθεί στο είδος των τομέων όπου η Ε.Ε. ψάχνει λύσεις. Σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Βυζάντιο δεν ήταν γεμάτο με αναποτελεσματικότητα και ανισότητες, ακόμα και στη φορολογία: τα κέρδη δεν μπορούσαν να μαζεύονται σε μια πιο ελκυστική περιοχή, υπονομεύοντας έτσι τη δομή της αυτοκρατορίας. Η κυβέρνηση στο Βυζάντιο ήταν μικρή (σε μέγεθος), απλή και αποτελεσματική.
Δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι τα διάφορα μέρη της αυτοκρατορίας μπορούσαν να έχουν διαφορετική νομοθεσία ή φορολογική πολιτική: για να μπορεί το κράτος να λειτουργεί με ένα ενιαίο νόμισμα, έπρεπε να έχει δημοσιονομική, οικονομική και πολιτική ένωση, οι φόροι έπρεπε να καταβληθούν από την περιφέρεια προς το κέντρο, ενώ ήταν σαφές ότι έπρεπε οι πόροι να μεταφερθούν από τις πλούσιες περιοχές σε εκείνες που ήταν λιγότερο ευλογημένες -αν και αν δεν ήταν όλοι ευχαριστημένοι από αυτό. Ελευθερία, γκρινιάζει ένας συγγραφέας του 11ου αιώνα, σήμαινε ελευθερία από φόρους.
Αν οι ευρωκράτες μπορούν να μάθουν από τη δομή της αυτοκρατορίας, στη συνέχεια το ίδιο θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την εξέταση του πώς ασχολήθηκαν σε μια χρόνια ύφεση, που προήλθε από τον ίδιο θανατηφόρο συνδυασμό που έχει παραλύσει τις δυτικές οικονομίες σήμερα. Στο 1070, τα κρατικά έσοδα κατέρρευσαν, ενώ οι δαπάνες συνέχισαν να αυξάνονται για τις βασικές υπηρεσίες (όπως ο στρατός), ενώ αυτά έγιναν χειρότερα μετά από μια χρόνια κρίση ρευστότητας. Είχε γίνει τόσο άσχημη η κατάσταση που οι πόρτες των θησαυροφυλακίων είχαν ανοίξει διάπλατα: δεν υπήρχε λόγος για το κλείδωμα τους, έγραψε ένας σύγχρονος, γιατί δεν υπήρχε μέσα τίποτα για να κλαπεί.
Στους υπεύθυνους για την κρίση δεν έδειξαν κανένα έλεος. Ο Herman Van Rompuy της εποχής, ένας ευνούχος ονομαζόμενος Νικηφορίτζης, ξυλοκοπήθηκε από το εξαγριωμένο πλήθος για τις αυξήσεις των τιμών και την πτώση του βιοτικού επιπέδου και τελικά βασανίστηκε μέχρι θανάτου. Η εκτεταμένη δυσαρέσκεια οδήγησε και πολλούς άλλους, που ανεπίσημα είχαν καθαιρεθεί από τις θέσεις τους, να γίνουν μοναχοί, προφανώς γιατί έτσι θα μπορούσαν να προσεύχονται για τη συγχώρεση των αμαρτιών τους.
Η κρίση έδωσε αφορμή για να αναδειχθεί ένας ηγέτης σαν τον Nigel Farage(*), του οποίου τα επιχειρήματα σχετικά με το γιατί τα πράγματα είχαν πάει στραβά ακουγόταν «τόσο πειστική», σύμφωνα με έναν σύγχρονο ιστορικό, που οι άνθρωποι ήσαν "ενωμένοι δίνοντάς του προτεραιότητα" και τον υποδέχονταν με χειροκροτήματα παντού. Ήταν μια ανάσα φρέσκου αέρα σε μια εποχή που η παλιά φρουρά είχε παραλύσει από την αδράνεια και από μια τρομερή έλλειψη καλών ιδεών. Στο μήνυμά του, ότι η τρέχουσα γενιά των ηγετών ήταν άχρηστη, ήταν πολύ δύσκολο να διαφωνήσει κανείς.
Οι προηγούμενες πολιτικές που είχαν δοκιμαστεί ήταν μια καταστροφή, και δεν είχαν απολύτως κανένα αποτέλεσμα σχετικά με την λύση των προβλημάτων. Αυτή περιλάμβανε υποτίμηση του νομίσματος με την κοπή όλο και περισσότερων νομισμάτων με παράλληλη μείωση των πολύτιμων μετάλλων σε αυτά, με άλλα λόγια, μια μορφή ποσοτικής χαλάρωσης. Ήταν σαν να βάζουμε μια γάζα σε ένα τραύμα από πυροβολισμό.
Καθώς η κατάσταση χειροτέρευε, είχε έρθει η ώρα για ένα καθαρό ξεσκαρτάρισμα της παλιάς φρουράς. Το νέο αίμα ήρθε και μαζί του ήρθαν ριζοσπαστικές νέες ιδέες. Η Γερμανική διάσωση ήταν μία πρόταση, και παρά το ότι απέτυχε, ακόμα αναζητούν ελπίδες στο μέλλον. Αλλά, όπως τα τρόφιμα που λήγουν πρέπει να πεταχτούν, δεν υπήρχε άλλη επιλογή παρά να αναλάβουν αποφασιστική δράση.
Η λύση ήταν τριπλή:
Πρώτον, το νόμισμα που αποσυρόταν για να αντικατασταθεί από το νέο, είχε ισοτιμία δίκαιης αποτίμησης της αξίας του
Δεύτερον, το φορολογικό σύστημα αναθεωρήθηκε, με μια συλλογή από τα στοιχεία του ενεργητικού που ανήκαν σε όλη την αυτοκρατορία που χρησίμευε ως θεμέλιο για την αύξηση των εσόδων στο μέλλον
Τέλος, οι εμπορικοί φραγμοί μειώθηκαν για να ενθαρρύνουν εμπόρους με ξένα κεφάλαια να επενδύσουν πιο φθηνά και εύκολα από ότι στο παρελθόν -όχι όσον αφορά την απόκτηση των περιουσιακών στοιχείων, αλλά ειδικά για το εμπόριο. Ήταν τόση η δυστυχία της αυτοκρατορίας που τα μέτρα και οι περιορισμοί έπεσαν σε τέτοιο σημείο που εκτός των άλλων οι επενδυτές θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν αθέμιτα ακόμη και τους ντόπιους, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, προκειμένου να τονωθεί η οικονομία. Η διαδικασία δούλεψε: δεν ήταν τόσο επώδυνη, όπως ήταν οι αρχικοί φόβοι και τελικά έκανε να ανανήψει ένας ασθενής που είχε υποστεί οικονομική καρδιακή ανακοπή.
Ο Nigel Farage του 11ου αιώνα, δεν το έκανε με τον τρόπο του να είναι αρεστός κι έτσι να μπορέσει να ανέβει στην κορυφή. Αλέξιος Κομνηνός ήταν το όνομα του ανθρώπου που ξανάχτισε το Βυζάντιο, αν και πλήρωσε το τίμημα για τις μεταρρυθμίσεις του: να μην είναι αρεστός στη διάρκεια της ζωής του για τη λήψη των δύσκολων αποφάσεων, ενώ αγνοήθηκε από την ιστορία για πολλούς αιώνες αργότερα. Σήμερα, ίσως θα πρέπει να ψάχνουμε για κάποιον με πολύ δυνατούς ώμους.
(^) Στην Ελλάδα υπάρχει μία και μοναδική αντίστοιχη πολιτική κίνηση που υιοθετεί πλήρως και αρκετά πριν από το συγκεκριμένο άρθρο (από το 2008) όλα αυτά που γράφει ο Βρετανός Βυζαντινολόγος. Είναι η Πολιτική Παράταξη "ΚΟΙΝΩΝΙΑ", Συνεχιστές του Καποδίστρια. Άλλωστε ο Ι. Α. Καποδίστριας ήταν ο μόνος άξιος και ο μόνος συνεχιστής της πολιτικής της Ρωμηοσύνης.
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου